- Katılım
- Ocak 16, 2025
- Mesajlar
- 309,567
- Tepkime puanı
- 0
Takvim yaprakları 1 Ekim 1847’yi gösterirken, bir kuyrukluyıldız ABD semalarında göründü. Onu gözlemleyen muhtemelen tek kişi ise Güney Massachusetts’te yaşayan, 29 yaşındaki Maria Mitchell’dı…
O sırada bir bankanın çatısında, elinde yedi inçlik refraktörlü pirinç bir teleskop kullanarak gökyüzünü inceliyordu. Neden sonra bu cisme “Bayan Mitchell’ın Kuyrukluyıldızı” adı verilecek ve bu keşif, Mitchell’ı ABD’nin ilk kadın astronomu yapacaktı.
Bugün Mitchell, kadınların bilimdeki gücünün sembolik isimlerinden birisi...
Gökyüzüne merak
Maria şanslı bir çocukluk geçirmişti. Çünkü ebeveynleri Quaker’dı; bu anlayış, kızların erkeklerle eşit eğitim fırsatlarını savunuyordu. Balina avcılığı endüstrisinin merkezi olan Nantucket’ta büyüyen Maria’nın yıldızlarla dolu gökyüzüne olan tutkusu da çocuklukta, Dünya ve gökkürelerini işlemesiyle başlamıştı.
Nantucket’taki birçok evde, gemileri izlemek için dürbünlü izleme platformları vardı. Ancak Maria, bir astronom olan babasıyla birlikte bu aygıtları, “gökyüzünü dikizlemek” için kullanıyordu. Daha 12 yaşındayken bir Güneş tutulmasını gözlemleyerek evlerinin konumunun hesaplamasında babasına yardım etmişti.
Navigasyon ve ölçüm-hesaplama konusunda, adanın denizcilerine, uzun yolculukları için en iyi rotayı hesaplamalarında yardım etmeye başlayacak kadar da ustalaşmıştı. Bu süreçte, özellikle astronom olan babasının, Maria’nın bilimsel vizyonu üzerindeki etkisi büyüktü. O ve babası, yıllar boyu astronomik ekipman edinmeye ve gözlemler yapmaya devam etti.
“İlk kadın profesör”
Evde bolca kitap bulunması, eğitimin gücünün farkına varmasını sağladı. Maria, entelektüel meraklarla meşgul olmaktansa dikiş dikmek veya yemek pişirmek gibi ev içi faaliyetlere daha fazla zaman ayırmaya zorlanan kadınların yeteneklerinin boşa gittiğine inanıyordu.
İşte bu düşüncelerle, kendisini entelektüel çaba içinde bilime adadı ve daha 16 yaşında öğretmen asistanı oldu. Kadınların ergenlik çağından sonra eğitimlerine devam etme imkânının olmadığı bir dönemde öğretmenlik yaptı. Bununla da kalmayıp genç kadınlara matematik ve fen bilimleri eğitimi veren bir okul açtı.
1836’da Mitchell, Nantucket Atheneum’un kütüphanecisi olarak çalışmaya başlamıştı. Burada yirmi yıl boyunca günlerini okuyarak ve geceleri babasıyla yakınlardaki bir bankanın tepesine inşa ettikleri gözlemevinde geçirdi. Yazının başında bahsettiğimiz ve kendisine astronomi dünyasında ün getirecek gözlemini de tam da bu süreçte gerçekleştirdi.
1847’de gerçekleşen meşhur keşfin ardından Danimarka Kralı VI. Frederick tarafından altın madalyayla ödüllendirildi. Genç gökbilimcinin başarısından etkilenen Britanya doğumlu ABD’li tüccar Matthew Vassar ise onu yeni açılan üniversitesi Vassar College’daki “ilk kadın profesör” olarak işe aldı.
Vassar, onu “hırslı ve zeki kadınlar” için bir model olarak gördü. Maria Mitchell gerçekten de astronomların ve bilimle uğraşmak isteyen kadınların önünü açacaktı. Erkek profesörlerle aynı maaşı talep ederek sonunda hakkını alacak kadar da inatçıydı.
Bu süreçte ABD hükümeti tarafından US Coastal Survey tarafından yürütülen bir proje için hesaplamalar yapmak üzere işe alınan ilk profesyonel kadınlardan da birisi oldu.
Mitchell, bilimsel çalışmalarından gördüğü ilgiye bazen şaşırıyordu. Bir keresinde günlüğüne şöyle yazmıştı: “Yıllardır sessiz sedasız ziyaret edilen bir kentte, insanın kendisini aslana dönüşmüş bulması ve daha önce hiç açılmamış kapıların, seni içeri buyur etmek için ardına kadar açıldığını görmek gerçekten çok eğlenceli.”
Bu kapılardan biri de dünyanın en eskilerinden Vatikan Gözlemevi’nin kapısıydı. 1858’de Roma’ya yaptığı bir gezi sırasında Mitchell, Vatikanlı astronom Angelo Sacchi’ye yazarak gözlemevini kullanmak için izin istemiş, tam da onun sayesinde, o gözlemevine ayak basan “dindar olmayan ilk kadın” olmuştu.
Hayatını sadece bilime değil, cinsiyet eşitliği mücadelesine de adadı
Maria Mitchell, deneyerek öğrenmeye ve kadınların erkek meslektaşlarının yapabildiklerini başarma kapasitesine inanıyordu. Kariyeri boyunca sürdürdüğü bilimsel çalışmaları ve kadın haklarına yönelik sosyal aktivizmi meyvesini bolca verecekti.
Kızlar için bilim ve matematik eğitiminin ilk savunucusu olarak gelecek nesillere birçok kapı açtı. Zaman içinde Mitchell’ın ve öğrencilerinin araştırmaları, geleneksel olarak yalnızca erkeklerin yer aldığı akademik dergilerde sıklıkla yayınlandı.
Kız öğrencilerini, sınıf çalışması ve gök gözlemleri için geceleri dışarı çıkararak toplumsal geleneklere meydan okudu ve aralarında Julia Ward Howe’un da bulunduğu ünlü feministleri, siyasi konularda konuşmalarını yapmaları için gözlemevine davet etti.
1856’da Atheneum’dan ayrıldıktan sonra gökbilimcilerle buluşarak Avrupa’yı dolaştı. Yıllar geçtikçe, “kölelik karşıtı” ve “oy hakkı” hareketlerine de dahil oldu.
Mitchell ayrıca, daha sonra Amerikan Üniversiteli Kadınlar Derneği olacak olan Amerikan Kadınların İlerlemesi Derneği’nin (AAW) oluşumunda da öncülük yaptı, başkanı olarak görev aldı.
“Bilimde Kadına İhtiyaç”
Aynı zamanda dönemin sayılı “cinsiyet eşitliği içinde yönetilen” derneklerinden biri olan Amerikan Sosyal Bilimler Derneği’nin başkan yardımcılığına seçildi. 1876’da, ülkenin yüzüncü yılında “Bilimde Kadına İhtiyaç” başlıklı önemli bir konuşma yaptı.
Ölümünden bir yıl kadar önce (1888’de) Vassar’dan emekli olan Mitchell, araştırmalarına kız kardeşinin yaşadığı Lynn, Massachusetts’te devam etti. Ölümünün ardından arkadaşları ve destekçileri, 1902’de Nantucket’ta Maria Mitchell Derneği’ni kurdu. Mitchell, 1905’te Büyük Amerikalılar Onur Listesi’ne seçilen üç kadından biri oldu.
Daha sonra gökbilimciler, Maria Mitchell için bir Ay kraterini isimlendirerek onu onurlandırdı. Ancak onun için en büyük onur, bilimsel kariyer yolunu açtığı kadın öğrencilerinin ve sonraki nesillerin zaman içinde ortaya koyduğu başarılar olsa gerek...
Yazı: Batuhan Sarıcan ([email protected])
Not: Bu yazı, HBT Dergi 377. sayıda yayınlanmıştır.
Kaynakça
https://www.bbvaopenmind.com/en/sci...-scientist-in-the-struggle-for-womens-rights/
https://www.womenshistory.org/education-resources/biographies/maria-mitchell
https://www.mariamitchell.org/about-maria-mitchell
İlk kadın astronomi profesörü ve bilimde cinsiyet eşitliği aktivisti: Maria Mitchell yazısı ilk önce Herkese Bilim Teknoloji üzerinde ortaya çıktı.